Wat is stress, overspannenheid en burn-out?

Er is veel onduidelijk over de termen stress, overspannenheid en burn-out. Want wanneer is er sprake van een burn-out, of van overspannenheid? De Healthy Crew is aangesloten bij de vereniging voor erkende stress en burn-out coaches en hanteert Lees meer over stress. Op deze pagina hebben we deze termen en informatie overgenomen, lees meer over de theoretische achtergrond van deze termen:

Stress
Overspannenheid
Burn-out

GRATIS

Advies gesprek

Wat is stress? en waarin verschilt dit van overpannenheid en burn-out?

Bron: Coachen bij stress en burn-out – Rogier (2017)

Stress is een prikkel die aanzet tot actie. Dat hoeft niet negatief te zijn: zonder stress komen we tot niets. Je kunt bijvoorbeeld een knorrende maag van de honger als stresssignaal beschouwen. Als onze maag niet zou aangeven dat we honger hebben, dan zouden we misschien ons bed niet uitkomen. Een ander voorbeeld: je moet een presentatie geven. Zonder enige vorm van spanning zou je je misschien niet voorbereiden. Een beetje stress houdt je scherp en maakt dat je extra je best doet. Een stressprikkel zet ons aan tot actie. Af en toe wat stress ervaren is niet schadelijk.

Er zijn veel omschrijvingen van stress. Bijvoorbeeld:
‘Stress betekent druk’
‘Stress treedt op als een belasting groter is dan de belastbaarheid ’
‘Stress betreft een scala van negatieve gevoelens en reacties die ontstaan tijdens bedreigende of uitdagende situaties in het leven’

Een gebruikelijke definitie van stress

Stress is een toestand van psychische spanning als gevolg van een prikkel die aanleiding is voor zowel psychische als fysiologische reacties. De prikkel, ook wel stressor genoemd, roept stress op als betrokkene niet de mogelijkheden heeft er adequaat op te reageren. Het gaat om externe prikkels en de interne verwerking daarvan.

Sommige definities maken onderscheid in positieve en negatieve stress. Dit levert interessante inzichten op, maar in de praktijk van de stresscoach kun je lang wachten tot een coachee zich meldt met de vraag: ‘Coach, help me omgaan met mijn positieve stress.’ Er zijn wel mensen die te weinig positieve stress of uitdaging hebben. Ze vervelen zich. Ze hebben te weinig uitdaging op het werk. Zij melden zich mogelijk met een bore-out bij een coach.

‘Het werk van een stress- en burn-outcoach richt zich vooral op het achterhalen en wegnemen van oorzaken van negatieve stress en op het in balans brengen van positieve prikkels en negatieve stress.’

De externe prikkel kan bijvoorbeeld een klant zijn die boos reageert. De interne verwerking van de prikkel speelt ook een rol: het gaat erom hoe men de prikkel interpreteert. Een voorbeeld. De ene medewerker denkt: de klant is teleurgesteld, ik begrijp dit wel, ik vind wel een oplossing. Deze medewerker zal weinig stress ervaren. De andere medewerker denkt: die klant is heel kwaad op mij. Ik kan het ook nooit goed doen, straks hoort mijn chef ervan en dan zal die mij niet meer waarderen. Deze medewerker zal bij hetzelfde incident (stressor) meer stress ervaren.

Een eenvoudige definitie van stress

Rogier (2017) – ‘Stress ontstaat als er meer van je gevraagd wordt, dan je denkt waar te kunnen maken.

Dat je ‘denkt dat …’ is een belangrijke toevoeging. Het komt regelmatig voor dat iemand echt veel te veel op zijn bordje heeft. Maar wie zegt dat je dat ook allemaal moet doen? Je kunt je grenzen aangeven bij je leidinggevende.

In andere gevallen gaat het om taakopvatting. Is het wel jouw taak? Van wie moet het perfect zijn? Bijvoorbeeld: een leidinggevende geeft zijn medewerker tien dossiers om af te handelen. De medewerker raakt in paniek. Dat kan nooit lukken. Ze streeft altijd naar een perfecte afwerking. Dat is niet haalbaar bij tien dossiers. De leidinggevende wil dat de dossiers vlot weggewerkt worden: hij vindt ‘een zesje’ goed genoeg.

‘Waar te kunnen maken …’ Weet je zeker dat je het niet aankunt? Eerder heb je dezelfde klus ook steeds geklaard. Dat je het niet aankunt, kan zijn omdat je denkt dat je onvoldoende competenties of tijd hebt om de uitdaging tot een goed einde te brengen. Het kan ook zijn dat je denkt geen invloed te hebben op het resultaat.

Bijvoorbeeld: je staat in de file en raakt gestrest omdat je niet op tijd bij je afspraak kunt komen.

‘Stress ontstaat als de belasting (taaklast: werk en privé) groter is dan de belastbaarheid.’

Dat biedt twee aangrijpingspunten voor de verlaging van de stress: de coachee kan samen met zijn privéomgeving en het werk zijn belasting naar beneden brengen én hij kan zijn belastbaarheid vergroten. De belastbaarheid wordt beïnvloed door de fysieke en mentale gesteldheid van de coachee. Als stresscoach werken we zowel aan de fysieke als de mentale gesteldheid en aan de stressbronnen in de omgeving.

Wanneer gaat het om stress en wanneer om overspannenheid of burn-out?

© Coachen bij stress en burn-out – Rogier (2017) & LESA-richtlijn (2011)

Langdurige blootstelling aan stress met weinig herstelperioden kan leiden tot overspannenheid. Herstelperioden hoeven niet alleen uit rust te bestaan. Mensen kunnen ook herstellen door bijvoorbeeld te gaan hardlopen, te zingen, de tuin om te spitten of te  schilderen.

Definitie van overspannenheid

‘Overspannenheid is een toestand met aanhoudende fysieke en/of psychische spanningsklachten ontstaan door chronische overbelasting en stress waardoor iemand niet meer tot rust komt, het gevoel heeft het niet meer aan te kunnen en minder goed functioneert.’

Het verschil met stress is dat:

het langer dan drie maanden duurt
er spanningsklachten optreden
het functioneren aangetast raakt.

Spanningsklachten zijn bijvoorbeeld: lichamelijke en geestelijke vermoeidheid, gespannenheid, prikkelbaar, concentratieverlies, vergeetachtigheid, emotioneel labiel, slaapproblemen en het sociaal, maatschappelijk en professioneel functioneren gaat minder goed.


‘Overspanning is een gevolg van een langdurig gebrek aan balans tussen de draaglast en de draagkracht van de coachee. De coachee heeft het gevoel de controle te verliezen en voelt zich machteloos.’

Omschrijving van overspanning volgens de LESA-richtlijn

Er is sprake van overspanning als voldaan is aan de volgende vier criteria:

Ten minste drie van de volgende klachten zijn aanwezig: vermoeidheid, gestoorde of onrustige slaap, prikkelbaarheid, niet tegen drukte/herrie kunnen, emotionele labiliteit, piekeren, zich gejaagd voelen, concentratie- problemen en/of vergeetachtigheid.
Gevoelens van controleverlies en/of machteloosheid die optreden als reactie op het niet meer kunnen hanteren van stressoren in het dagelijks functioneren.
Significante beperkingen in het beroepsmatig en/of sociaal functioneren.
De symptomen zijn niet uitsluitend toe te schrijven aan een psychiatrische stoornis.

Wil je weten wat dit voor jou betekent? Maak dan vrijblijvend een adviesafspraak.

Wat is een burn-out?

© Coachen bij stress en burn-out – Rogier (2017) + LESA-richtlijn (2011) + Op zoek naar een nieuwe definitie van burn-out – Desart, Schaufeli, De Witte (2017)

‘Burn-out treedt pas op na langdurige, vaak jarenlange, roofbouw op het lichaam. Een burn- out ontstaat als mensen ondanks de stress en de spanningsklachten stug blijven doorgaan.’

Er bestaat in de psychiatrie geen officiële diagnose voor burn-out. De coachee kan een huisarts treffen die zegt dat burn-out niet bestaat. De coachee voelt zich daar- door vaak niet serieus genomen. De spanningsklachten worden door artsen en psychologen vaak aanpassingsstoornis (DSM-IV) of somatic symptom disorder (DSM-V) of SOLK genoemd.

Freudenberger (1974) publiceerde een eerste omschrijving van burn-out in het artikel ‘Staff Burn-out’. Maslach (1981) gaf een beschrijving van hoe burn-out te definiëren en meten is.

Bij burn-out is sprake van:
Een ernstige emotionele uitputting
Distantie
Het ervaren van onverschilligheid of emotionele afstand tot de werksituatie
Het gevoel van verminderde bekwaamheid in het werk.
Men heeft het gevoel dat men niet kan wat men altijd kon. Vaak gaat de prestatie ook daadwerkelijk achteruit.

Omschrijving van burn-out volgens de LESA-richtlijn (2011)

Er is sprake van burn-out als voldaan is aan élk van de volgende drie criteria:

Er is sprake van overspanning (zoals hierboven beschreven).
De klachten zijn meer dan zes maanden geleden begonnen.
Gevoelens van vermoeidheid en uitputting staan sterk op de voorgrond.

De term burn-out komt zeer weinig voor in de diagnoses in dossiers van huisartsen en bedrijfsartsen: minder dan 1 procent (Rongen et al., 2015). Dit terwijl circa 9 à 14 procent van de beroepsbevolking zegt burn-outklachten te hebben (CBS/TNO, 2015; Securex, 2015).


‘Vroeger moest de stress werkgerelateerd zijn om burn-out te heten. Inmiddels wordt erkend dat de oorzaken meestal liggen in een combinatie van factoren: werk, privé en maatschappelijk. Ook erfelijke factoren (gevoeligheid van de cortisolreceptoren) zouden een rol kunnen spelen.’

De nieuwste definities

Burn-out bestaat uit 4 kernsymptomen:

1- Uitputting

Zowel fysieke uitputting (‘je lichaam is moe’), als psychologische (‘je ‘op’ en ‘leeg’ voelen’).

2- Cognitief controle verlies

Zoals geheugenproblemen, aandachts- en concentratiestoornissen en prestatieproblemen, bijvoorbeeld trager werken of fouten maken, omwille van een verstoring in je cognitief functioneren.

3- Emotioneel controle verlies

Kenmerkend hiervoor zijn heftige emotionele reacties (zoals woede of huilbuien) waarover men geen controle heeft. Bovendien gaat dit vaak gepaard met een lage tolerantiegrens (‘je hebt geen geduld meer’).

4- Mentale distantie

Hiermee doelen we op het mentaal afstand nemen van het werk. In de meeste gevallen ervaart men bij een burn-out een sterke weerstand tegen het werk en trekt men zich (mentaal of fysiek) terug uit het werk.

Naast deze 4 kernsymptomen zijn vaak begeleidende symptomen in de vorm van spanningsklachten veel voorkomend. Deze kunnen zowel psychosomatisch (bijv. hart-, ademhalings-, maag-, darm-, en pijnklachten of een algemeen gevoel van malaise) als gedragsmatig (bijv. slaapproblemen, piekeren of paniekaanvallen) zijn. Aansluitend is er vaak ook sprake van depressieve klachten. Dit is wellicht de reden waarom burn-out en depressie vaak verward worden.

Wat gebeurt er lichamelijk bij stress, overspannenheid en burn-out?

Het autonome zenuwstelsel van het menselijk lichaam stuurt functies aan zoals hartslag, ademhaling, ontlasting, zweten en spijsvertering. Het zenuwstelsel bestaat uit 2 delen; de sympathicus en de parasympathicus, ofwel de vecht/vluchtstand en de ontspannen stand. Bij veel mensen is de balans verstoord en draait de sympathicus (vecht/vlucht stand) overuren. In deze stand krijgt het lichaam geen tijd om te herstellen en de energievoorraad aan te vullen. Het is een lichamelijke reactie op gevaar, stress, verdriet of trauma’s.

Stress, overspannenheid en burn-out kun je meten

Als je chronisch vermoeid bent en of last hebt van stress, kunnen we dat op een wetenschappelijke manier meten, met de software van de Energy Control methode, terwijl je zit in een stoel. Als je te veel stress hebt dan meten we terwijl je rustig zit in een stoel dezelfde soms dezelfde stressactiviteit, als iemand die buiten aan het hardlopen is. En dat de hele dag door. Kun je voorstellen hoe moe je dan moet zijn, na een hele dag? Niet gek dus dat je lichtje uit gaat na een hele dag ‘rennen’.

Energy Control Methode

De EnergyControl methode is opgericht door Stans van der Poel. Deze methodiek stelt ons in staat om inspanningstesten te beoordelen, trainingsprogramma’s te maken en veelvoorkomende gezondheidsproblematiek te herkennen.

Bewegen wordt steeds meer erkend als medicijn in leefstijl gerelateerde klachten en ziekten zoals diabetes 2, hart-, en vaatziekten, chronische vermoeidheid, burn-out, ME, Fibromyalgie etc..

Preventief is de rol nu ook steeds belangrijker aan het worden, vooral overgewicht , stress en hoge bloeddruk. Ademhaling/ademtherapie, voeding en natuurlijk komt de rol van de geest spelen een grote rol bij de Energy Control Methode en daarom past deze methodiek zo goed bij de Healthy Crew, waarmee we onze 5 pijlers kunnen ondersteunen.

De theorie berust op een medische achtergrond en bijna 30 jaar praktijkervaring binnen en buiten de gezondheidszorg.

‘Je kunt altijd je weerstand verhogen en je algehele staat verbeteren, ongeacht je startpunt en ook als je (ernstig) ziek bent. Dit kan door bewegen, beter ademen, goede voeding die de vetverbranding stimuleert, haalbare doelen te stellen, goed te ontspannen en beter te leren omgaan met stress.’

Evidence based coaching voor stress, overspannenheid en burn-out

Goede coaching volgens een evidence based methode (8-stappenplan) kan je helpen bij stressklachten of als je een burn-out hebt, dit combineren we met de Energy Control Methode waarmee we stress en chronische vermoeidheid meten met de Lifestyle app, op basis van HRV.

coaching-veerkracht-Stress-en-Burn-out_600x600

Veerkracht

Stress & Burnout

coaching-Persoonlijke-ontwikkeling_600x600

Persoonlijke
ontwikkeling

Coaching-business_600x600

Business
coaching

Coaching-vitaliteit_600x600

Vitaliteit

coaching

coaching-leiderschap_600x600

Leiderschap

coaching