Wat is stress?

Wat is stress? Stress is een reactie op een externe prikkel (bijvoorbeeld een overvolle mailbox) en/of op een negatieve interpretatie van de situatie, zoals de gedachte: Help! Dat krijg ik nooit af!

Stress ontstaat wanneer er meer van je gevraagd wordt dan je denkt aan te kunnen.

Bijvoorbeeld omdat je niet genoeg tijd hebt om je taken af te ronden, je niet de juiste talenten of tools hebt om de taak tot een goed einde te kunnen brengen, of omdat je denkt dat je geen invloed hebt op het resultaat. Stel, je gaat op bezoek bij een belangrijke nieuwe klant. Je komt vast te zitten in het verkeer. Je telefoon is leeg en je kunt niet van de weg af.

Balans tussen draaglast en draagkracht

Oververmoeidheid of spanningsklachten ontstaan bij een langdurig scheve balans tussen je werk- en privéverplichtingen (belasting) en wat je aankunt (draagkracht).

Gelukkig biedt de scheve balans twee aangrijpingspunten om stress te verlagen:

… Je kunt samen met je privéomgeving en het werk jouw belasting naar beneden brengen;

… Je kunt jouw belastbaarheid vergroten. Jouw belastbaarheid wordt beïnvloed door je fysieke en mentale conditie.

GRATIS

Advies gesprek

Inplannen

Is stress altijd slecht?

Stress hoeft niet altijd negatief te zijn: het is een belangrijk overlevingsmechanisme. Het maakt je klaar om in actie te komen. Af en toe wat stress ervaren is niet schadelijk. Daar is ons lichaam voor gemaakt. Een beetje stress houdt je scherp en maakt dat je extra je best doet. Als stress lang aanhoudt en je kunt tussendoor niet herstellen, dan kunnen er klachten ontstaan.

… Positieve stress

Positieve stress bereidt je geestelijk en lichamelijk voor op een uitdaging. Het maakt je alert en klaar voor actie. Er ontstaat geen schade. De stressverschijnselen zoals een verhoogde hartslag of een gejaagd gevoel gaan snel over.

… Negatieve stress

Negatieve stress helpt je niet om jouw uitdaging tot een goed einde te brengen. Het belemmert goed functioneren. Bijvoorbeeld omdat je het overzicht verliest en in paniek alles tegelijk wilt oppakken. Er is bij negatieve stress geen balans tussen herstel- en stressmomenten. De stress houdt lang aan. Er kunnen stressklachten ontstaan.

De effecten van negatieve stress op je lichaam

Bron: Van uitgeblust naar energiek – Rogier

Overspanning, stress en burn-out worden niet veroorzaakt door een fysieke of mentale ziekte; het overkomt aanvankelijk gezonde mensen. Toch kun je door aanhoudende stress en te weinig rust uiteindelijk wel fysieke en mentale klachten krijgen. Ziekten met een fysieke oorzaak komen versterkt tot uiting door stress.

De meest voorkomende symptomen van stress

Uiteraard zijn er meer stressklachten te vermelden, maar hieronder lees je in ieder geval de meest voorkomende klachten:

… Extreme vermoeidheid
… Algeheel gevoel van onrust
… Hoofdpijn
… Pijnlijke schouders en nek
… Gespannen kaken
… Slapeloosheid
… Onrustige benen
… Darmklachten
… Maagklachten
… Bonkende oren / oorsuizen
… Hoge hartslag in rust
… Hoge bloeddruk
… Hoog ademen verstoorde ademhaling, hyperventilatie
… Rugpijn
… Gespannen spieren
… Duizelig, zwarte vlekken
… Misselijk, maagzuur
… Meer behoefte aan roken, drinken en eten
… Overmatig zweten
… Concentratieproblemen
… Piekeren
… Cynisme, irritatie en boosheid
… Emotionele gevoeligheid
… Afstand nemen, terug trekken van sociale situaties
… Negatieve gedachten

Twijfel je? Ga dan naar de huisarts en bespreek je klachten.

Wil je weten wat dit voor jou betekent? Maak dan vrijblijvend een adviesafspraak

GRATIS ADVIESGESPREK

Het nut van stress en stresswerking

Stress is oorspronkelijk bedoeld om snel te kunnen reageren op mogelijk gevaar. Tijdens stress produceert je lichaam drie hormonen: adrenaline, noradrenaline en cortisol. Adrenaline en noradrenaline stellen je lichaam in staat om snel een extra inspanning te kunnen leveren, om te vluchten, te vechten of te verstijven voor een waargenomen bedreiging. Cortisol komt wat trager vrij als je lichaam denkt dat je langer moet vechten of vluchten. Adrenaline zijn snel in je bloed en verdwijnen ook sneller. Cortisol blijft langer in je lichaam en is ook zichtbaar als je langdurig onder stress bent.

Gasgeven – je gaspedaal – sympatisch zenuwstelsel

De stresshormonen zijn als het ware je gaspedaal van je sympatisch zenuwstelsel en ze zetten je aan tot actie. Adrenaline reageert snel op een prikkel. De effecten zijn bijvoorbeeld:

… Je bloedvaten gaan open naar de belangrijkste organen en vernauwen naar de minder belangrijke organen. Je bloeddruk stijgt, je ademhaling versnelt, je hartslag stijgt, zodat je hersenen en je (grote spieren zoals je bil en beenspieren) extra zuurstof krijgen.

… Je bloedstolling stijgt, zodat je niet doodbloed tijdens het vluchten (stroperig bloed)

… Je zenuwstelsel wordt op scherp gezet (grote pupillen, voor beter zicht)

… Je spieren spannen aan om kracht te kunnen zetten

… Je gaat zweten zodat je lichaam afkoelt tijdens het vechten of vluchten

… Je spijsverteringssappen gaan op een laag pitje, want als je vecht of vlucht heb je geen tijd om te eten of naar de wc te gaan. Dit verklaart waarom je last kunt krijgen van je maag en darmen.

… Je wordt heel erg alert en daarom blijf je wakker als wilt slapen.

De cortisol is langzamer en zorgt voor je lichaam als het moet vechten of vluchten:

… Het verhoogt je bloedsuikerspiegel zodat het lichaam veel energie beschikbaar heeft om de inspanning langer te kunnen volhouden.

… Het werkt enerzijds ontstekingsremmend en remt anderzijds tijdelijk de werking van het immuunsysteem om energie te sparen. Dit maakt je bij aanhoudende stress vatbaar voor infecties.

… Het kan een somber gevoel geven

… Het verhoogt je trek in suikers en stimuleert de vetopslag. Vet fungeert als zuinige brandstof voor je lichaam. Vandaar dat het ook kan zorgen voor gewichtstoename of minder gemakkelijk afvallen.

Je stresshormonen zorgen ervoor dat je in actie kunt komen bij een potentiële dreiging, maar geven je ook een onrustig, gejaagd, verdrietig, angstig of boos gevoel. Ze kunnen je slaap- en concentratie ook flink verstoren en problemen veroorzaken.

Tot rust komen – je rem / acculader – parasympatisch zenuwstelsel

Na een stressvol incident komt je lichaam meestal weer tot rust. Ongeveer een half uur na de stressreactie schakelt je lichaam weer over naar de ruststand. We noemen dat ook wel het parasympatisch zenuwstelsel, je rempedaal of de acculader. Het parasympatisch zenuwstelsel zorgt ervoor dat het adrenaline niveau weer normaliseert. Ook breekt het cortisol weer af en stimuleert het de aanmaak van gelukshormonen zoals endorfine (pijnstillend), serontine (goed voor immuunsysteem en slaap) en oxytocine (knuffelhormoon) en herstelhormonen voor rust en herstel. Je ademhaling wordt rustiger, hierdoor daalt je hartslag en worden je lichaamsfuncties weer geactiveerd.

Korte stress vs. Langdurige stress

Korte stress is dus niet gevaarlijk en is van levensbelang. Het zorgt ervoor dat je weg kunt springen als er een auto op af je komt of er gevaar dreigt. Langdurige en aanhoudende stress daarentegen zorgt ervoor dat je lichaam niet meet kan herstellen en zorgt daarom voor uitputting van je lichaam. Vandaar je ervaren vermoeidheid.

Het reptielenbrein (hersenstam)

Het eerste en oudste deel van onze hersenen is de hersenstam, ook wel het reptielenbrein genoemd. Hierin zitten instincten, het denkt niet bewust en functioneert supersnel, automatisch en instinctief. Als je arm de vlam van een kaars raakt trek je instinctief je arm terug, in een reflex voorkom je dat je je brand. Het regelt basisbehoeften zoals honger, dorst en zin in seks. Het stuurt automatische lichaamsfuncties aan zoals ademhaling, wak-slaap cyclus, pupilreflexen, hartslag en temperatuur.

Het zoogdierenbrein (limbisch systeem)

Het tweede hersengebied wordt het zoogdierenbrein genoemd, met het limbisch systeem dat onder andere de amygdala omvat. Het regelt emoties in sociale situaties, moederliefde, motivatie, genot en emotioneel geheugen. Het blikt terug naar het verleden en koppelt deze aan eerdere ervaringen en emoties en belevingen. Het onthoud wat je prettig vond. Hierdoor zul je instinctief plezierige dingen herhalen en onplezierige vermijden.

De amygdala is betrokken bij emotionele informatieverwerking bij stress, amgst of bedreiging.

De thalamus interpreteert of een prikkel bedreigend is of niet. De amygdala slaat alarm als er een bedreiging wordt waargenomen. De bijnieren maken dan stresshormonen aan.

Het menselijk brein

Het derde en tevens nieuwste stuk brein wordt de neocortex genoemd, ofwel het menselijk brein. Dit deel stuurt bewuste cognitieve processen aan zoals taal, rekenen, denken, logica. Het stelt ons in staat rationeel te kunnen denken, bewust te leren, ons eigen gedrag te observeren en te relativeren. Het is in staat om vooruit te denken en de gevolgen van handelen in te zien. (probleemoplossend vermogen, taal, creativiteit etc.)

Gedrag en je brein

De eerste twee breindelen kunnen verantwoordelijk zijn voor boosheid door een bepaalde prikkel, je krijgt dan de impuls om iemand te slaan. Door het menselijk brein, de neocortex kun je bedenken dat dit niet zo handig is. En kan je behoeden voor “primair gedrag”. De neocortex is echter nog een zwak systeem en legt het af tegen de impulsen van de oudere twee breinen. Die laten je dingen doen, waarvan je achteraf spijt hebt. Zeker onder stress wint het emotionele brein het vaak van het rationele brein. De thalamus interpreteert iets als gevaarlijk en de amygdala slaat direct alarm en je reageert zonder erbij na te denken. Het vervelende is dat de amygdala bij veel stress steeds sneller alarm slaat. Je neocortex wordt geremd en je bent niet meer in staat om te relativeren of oplossingen te zien, je wordt angstiger en reageert minder doordacht.

Nooit meer stress? Stress helpt je overleven

Coaches of hulpverleners die beweren dat je na hun interventies geen stress meer zult hebben die vertellen niet de waarheid. Het is ook niet de bedoeling dat je nooit meer stress ervaart. Stress heb je nodig om adequaat te reageren op gevaar. Je kunt met veel oefenen wel vaardigheden aanleren beter om te gaan met stress en emoties, beter te relativeren of zaken te accepteren waar je geen invloed p[ hebt.

Bij langdurige stress heb je de neiging om als een “dom” reptiel te reageren, maar je weet nu dat dat komt omdat de weg naar je menselijk brein even tijdelijk is afgesneden en je filter die je frontale lob je kan keveren dat gedeelte van het brein niet bereikt. Het is dan zaak om je gaspedaal los te laten en met bijvoorbeeld ademhaling je rem op te zoeken.

Evidence based coaching voor stress, overspannenheid en burn-out

Goede coaching volgens een evidence based methode (8-stappenplan) kan je helpen bij stressklachten of als je een burn-out hebt, dit combineren we met de Energy Control Methode waarmee we stress en chronische vermoeidheid meten met de Lifestyle app, op basis van HRV.

Veerkracht

Stress & Burnout

Lees meer

Persoonlijke
ontwikkeling

Lees meer

Business
Coaching

Lees meer

Vitaliteit

coaching

Lees meer

Leiderschap

coaching

Lees meer

Wat is stress?

Stress ontstaat wanneer er meer van je gevraagd wordt dan je denkt aan te kunnen.